در زمان‌های قدیم که راهزنان به روستا‌ها حمله می‌کردند روستاییان برای حفظ جان خود به درون قلعه‌هایی که مأمن خوبی به نظر می‌رسید، می‌رفتند. یکی از این قلعه‌ها با نام «قلعه خویدک» شناخته می‌شود، این قلعه در دهستان فهرج بخش مرکزی استان یزد قرار گرفته است.
«قلعه خویدک» در میان ۴ برج قرار گرفته و با مساحتی بالغ بر ۲۲۵۲ متر مربع به اندازه یک روستای بزرگ است. این قلعه با مصالح کاملاً بومی، بر مبنای روش‌ها و متد معماری سنتی کویر و در دوره ساسانی ساخته شده است.
«قلعه خویدک» از جمله شاهکار‌های کویر ایران به حساب می‌آید و ساخت و ساز فعلی آن مربوط به دوران آل مظفر است البته هنوز خشت‌هایی با ابعاد معمول پیش از اسلام در برخی از نقاط بنا دیده می‌شود. این قلعه در مرداد ماه سال ۱۳۸۴ به ثبت ملی رسید.
از جاذبه‌های گردشگری دیگر دهستان فهرج می‌توان به مسجد جامع فهرج، آب‌انبار حسینیه و مجموعه تاریخی شهدای فهرج اشاره کرد.
در کتب تاریخ یزد متعلق به قرن ۹ و ۱۰ هجری به این قلعه اشاره شده که می‌توان از «تاریخ جدید یزد و جامع مفیدی» نام برد. دیواره اطراف قلعه با ترکیب و چینه با ارتفاعی بیش از ۸ متر و با تزییناتی در نمای بیرونی ساخته شده‌است. ضمن آنکه درب ورودی قلعه با طاق هلالی بلند در ضلع جنوبی قلعه واقع شده‌است.
فضای داخلی قلعه به صورت چهار ردیف اتاقک‌هایی است که سه کوچه در امتداد شمالی – جنوبی، آن‌ها را از هم مجزا می‌کند و سقف این اتاق‌ها به صورت آهنگ و اکثراً با قوس هلالی است و بر روی بخشی از کوچه‌ها ساباط‌هایی دیده می‌شود.
اتاق‌های ضلع جنوبی و شرقی به صورت دو طبقه بوده‌اند که سقف طبقه سوم در اکثر موارد فرو ریخته‌است و در چهار گوشه قلعه برج‌های دیدبانی تعبیه شده‌است؛ در اطراف دیوار دو جداره قلعه خندقی به عرض ۱۰ متر وجود داشته‌است که در حال حاضر پر شده‌است. بقایای یک آسیاب آبی در جوار قلعه دیده می‌شود که در مسیر قنات بوده و نشان دهنده وجود سیستم آبرسانی در قلعه نیز می‌باشد و نام بنا برگرفته از نام روستای محل ساخت است.
بنای این قلعه باستانی با مساحت تقریباً ۲۲۵۲ متر مربع با خشت و گل احداث شده‌است و به عنوان قلعه مسکونی و تدافعی در طول سده‌های متوالی مورد استفاده بوده‌است.
با توجه به قدمت بسیار طولانی بنا، تعمیراتی که در مراحل مختلف بر روی بنا انجام شده منجر به تغییراتی در بنا نیز شده‌است. در دهه‌های اخیر لوله آب شهری تا آستانه ورودی قلعه کشیده‌است و خندق اطراف قلعه نیز در خیابان‌سازی دهه‌های اخیر پر شده‌است. بنای یاد شده از معدود قلاع باستانی ایران در استان یزد به‌شمار می‌رود و به لحاظ اهمیت با ارگ بم قابل مقایسه است.
مجموعه شهدای فهرج در سده ۹ هجری قمری ساخته شده است. این مجموعه که در مسیر جاده اصلی شهرستان بافق قرار گرفته، به روایت تاریخ مدفن چند تن از سرداران سپاه اسلام است.
مجموعه تاریخی شهدای فهرج در آبان ماه سال ۱۳۷۸ به ثبت ملی رسیده است.
مسجد جامع فهرج نیز در ۳۰ آذر ۱۳۴۹ به ثبت ملی رسید.این مسجد در نیمه اول قرن اول هجری ساخته شده، اما ساختمان اصلی آن از آثار دوره ساسانیان بوده است.
ارسال دیدگاه